Biyo-ne?

Hepimiz, doğanın bizlere sunduğu güzellikleri hayranlıkla izleriz. Peki ya doğanın müthiş zekâsını ve yaratıcılığını keşfetmeye ne dersiniz? 

Evet, konumuz: Biyomimikri! (ya da Biyomimetik) Doğanın kusursuz çözümlerinden ilham alarak, sorunlarımızı nasıl daha yaratıcı ve sürdürülebilir bir şekilde çözebileceğimizi öğreneceğiz. 

Hadi, doğanın sırlarını birlikte keşfedelim! 

Biyo, canlılık, doğa ve mimikri taklit etmek demek yani doğayı taklit etmek diyebiliriz. Ama bu bilgiyi alalım ve kullanmayalım. Doğanın milyarlarca yıl süren evrimsel yolculuğunda edindiği bilgelikten yararlanarak kendi insansal problemlerimizi çözmek için adım atmaktır biyomimikri. Taklit etmeye indirgemek olmaz. Biyomimikri ilk insan atalarımızdan bu yana süregelen bir yaratıcı çözüm tekniği olarak kullanılıyordu ama bir ada ihtiyacı yoktu.

Leonardo Da Vinci, kuşları incelemeye başladı. Kuşların anatomisini ve uçuşunu yakından gözlemledi ve gözlemlerinin sayısız notunu alıp çizimlerini yaptı. Günümüzde uçak olarak bilinen "uçan makinelerin" sayısız çizimi mevcut. Araştırmaları daha sonra Wright kardeşlere ilham verdi. Aslında bu hikayeyi herkes biliyor. Bu iki Amerikalı havacılık öncüsü, dünyanın ilk başarılı motorlu uçağını icat etti ve uçurdu. Bir başka örnek ise Cırt Cırt olabilir. Sıkıştırma mekanizmasının aslında doğadan türetildiğini biliyor muydunuz? Şimdi söyleyince tahmin etmesi kolay değil mi :) 1941 yılında, George de Mestral adında bir İsviçreli mühendis köpeğiyle avlanırken, dulavrat otu bitkisinden gelen küçük dikenlerin köpeğinin tüylerine yapıştığını fark etti. Daha yakından incelediğinde, bu küçük kanca ve halkaların düğme veya bağcık yerine kullanılabileceğini fark etti.  İşte bunlar harika bir biyomimikri örneği! 

Üstelik bunu sadece insanlar da yapmıyor, bunu doğa da kendi içinde yapıyor. Ne kadar harika değil mi? Biyomimikri terimi ilk olarak 1982 yılında Connie Lange Merrill tarafından yazılan bir kimya tezinde kullanıldı ve böylece bilimsel literatüre girmiş oldu. 2006 yılında Biomimicry Institute kurulup artık çalışmaları akademik bir boyutta sürdürmeye başlayana kadar bir disiplin olarak görülmüyordu.

Yeryüzünün geliştirdiği müthiş çözümleri inceleyerek, yaratıcı ve sürdürülebilir çözümler üretmeyi amaçlayan bir yaklaşım olan biyomimikri, her alanda kullanılabilir. Tasarım, mühendislik, sanat, iş, ekonomi,  mimari ve aklınıza ne gelebilirse, burda sınır yok. Ama sadece ilham almak yeterli kalmaz, önce doğayı öğrenmeliyiz, sonra doğadan öğrenmeliyiz. 

 Öğrettikleri şeylerden biri “Biyomimikri ne değildir?” oldu. Bu sebepledir ki ne olmadığını anlatmam gerekiyor… 

1. Biyomimikri sadece bilim insanlarının işi değildir. Mühendis, matematikçi, edebiyatçı, çiçekçi, moda tasarımcısı, mimar,  yazılımcı, grafiker veya bir çoban olsanız da biyomimikri size göredir. İnsan olmanız ve Dünyamızda yaşıyor olmanız yeterlidir.

2. Biyomimikri kopyala-yapıştır değildir. Biyomimikri uygulamak, neyi uygulayacağınızı, nasıl uygulayacağınızı ve nereye uygulayacağınızı sorgulamak anlamına gelir.

Doğayı öğrenmeye vakit ayırmalıyız. Doğa sabırsız değildir, biz de olmamalıyız. Mesela bir deniz kabuğunu elimize aldık kumsalda… Elimizde inceleyelim, evirip çevirelim… Neler dikkatimizi çekiyor, özellikleri neler? Hadi bir de kağıt alalım ve sol tarafa deniz kabuğuyla ilgili bildiklerimizi yazalım ve hatta biraz araştıralım (deniz biyoloğu da değiliz sonuçta:) Sola özelliklerini yazdık. Şimdi kağıdın sağına geçtik bu kısımda bu özellikler deniz kabuğunun ne işine yarıyor, nelerden kaçınabilir, nereye hareket edebilir? Bunları sağ tarafa yazıyoruz. 

Düşündüğümüzde, insan tasarımı ve doğanın tasarımı çoğu zaman aynı şeyleri başarmaya çalışıyor ama bunu farklı şekillerde yapıyoruz. Doğa bakterileri yönetiyor, biz de öyle. Doğanın suyu depolamanın yollarını bulması gerekiyor, bizim de öyle. Doğa ışık üretmenin büyüleyici yollarını buluyor, biz de öyle! İşlevlere odaklandığımızda, fark etmeye başladığımız şey, doğaya aynı şeyi nasıl yaptığını sorabilir ve böylece biyoloji ile tasarım/plan arasındaki boşluğu kapatabiliriz. O zaman sorumuz: Doğa bu sorunu nasıl çözer? 

Bir dahaki sefere ormanda veya deniz kenarında yürüyüşe çıktığınızda, etrafınızdaki harika çözümleri fark etmeye çalışın. Kim bilir, belki de doğadan aldığınız ilham, hayatınızda büyük bir dönüşüm yaratabilir!

Doğadan ilham alın! 🌿✨

Notlar:

• İncelemek isterseniz en iyi 50 biyomimikri fikri (şimdiye kadar) için bu linke tıklayabilirsiniz.

• Ayrıca doğaya sormanız gereken her soruyu AskNature’da araştırabilirsiniz.

• Biomimicry Instute ‘nin yöntemlerinden yararlanılmıştır. Yukarıdaki deniz kabuğu görseli, eğitim materyalinden bir örnektir.

Doğada kötü fikirler yoktur. Ancak biz anlamıyoruzdur :) Aslında en başa dönelim ve hiçbir fikri kötü diye etiketlemeyelim, inanın içlerinde (kötü olarak nitelendirilenlerin) çok iyiler var. Öyleyse bir sonraki yazıda kötü fikirlerden bahsedelim.